Yıl 1864: Sürgün ve Göç

Halihazırdaki çalışmada, hem Osmanlı Devleti'nin içinde bulunduğu sıkıntılı duruma menfi bir katkı yapan; hem de birçok Kafkasyalıyı yüzyıllardır yaşadıkları yerlerden koparmış olan 1864 Kafkas Göçü'ne değinilmiştir. Bu yapılırken konunun siyasî yönü biraz daha önde tutulmuştur. Böylece, yaşanan 1864 Göçü'nün, Rusya'nın bölge milletlerine uygulamış olduğu acımasız politikaların sonucunda gerçekleştiği ortaya konulmaya çalışılmıştır. XIX. yüzyılda Devlet-i Aliyye, gerek devlet işlerini doğru dürüst yönetecek idarecilerden; gerekse gittikçe birey odaklı yönetim anlayışına ulaşan dünyanın, Osmanlı tebaasını tahrik etmesi karşısında lüzumlu uygulamaları hayata geçirmekten mahrum kalmıştır. Bunun dışında bilim ve teknolojide daha da güçlenen Batı'ya yetişme şansını kaybetmiştir. Tam da devletin bu sıkıntılı döneminde Kırım Savaşı patlak vermiştir. Savaş, İngiltere ve Fransa'nın yardımlarıyla kazanılmasına rağmen bundan sonra Kafkasya, yoğun bir Rus baskısına maruz kalacaktır. Bunun sonucu olarak da - önceki zamanlarda daha çok gruplar halinde olmasına karşılık - Kafkasyalılar kitleler halinde Osmanlı Devleti'ne göç edeceklerdir.