İslâm - Osmanlı Hukuk Uygulamasında Para Vakıfları

Çalışmada Osmanlı’ya özgü kurumlardan biri olarak değerlendirilen ve özellikle 16. yy.’ın ikinci yarısı ile 17. yy. boyunca altın çağını yaşayan, ancak özellikle 16. yy.’da derin ve ciddi fıkhî tartışmalara da yol açan para vakıfları ele alınmıştır. İlk kez ne zaman ve nerede kurulduğu tam olarak bilinmemekle beraber resmî kayıtlar açısından ele alındığında ilk olarak 1423’te Edirne’de kurulduğu anlaşılan para vakıflarının Cumhuriyet’in ilk 15 yılında da varlıklarını sürdürdüğü görülmektedir. Osmanlı ekonomisinde önemli bir yeri olan bu vakıflar, sosyal ve ekonomik yönden toplumu etkilemiş, para vakıflarının ortaya çıkmasıyla daha önce ne vakıf kurmuş, ne vakıftan yararlanmış, ne de vakıf hakkında herhangi bir görüş bildirmiş toplum kesimleri bir şekilde vakıf çatısı altına girmişlerdir. Günümüzde katılım bankaları tarafından gerçekleştirilen işlemlerde geçmişte para vakıflarında genellikle kullanılan yöntem olan “murabaha” kullanılmaktadırlar. Bu da geçmişte para vakıflarının eleştirilmesinde olduğu gibi bugün de katılım bankalarının eleştirilmesinde önde gelen sebep olarak ortaya çıkmaktadır.